وبسایت الف متعلق به احمد توکلی، که در بی محتوایی، زردنویسی و جنجالسازی رقابت تنگاتنگی با خودنویس دارد، در گزارشی متوهمانه ضمن مقایسه آرایش عروس نواده ملکه انگلستان با سبک پوشش و آرایش زنان جوان ایرانی، به این ایده رسیده است که پوشش غالب بانوان غیر ایرانی، مطابقت بیشتری با موازین اسلامی دارد!
کل مطلب را می توانید از اینجا مطالعه کنید
این نوع نگاه البته از برادران ارزشی دور از انتظار نیست، اما مسئله ای که نویسنده مطلب صراحتا به بازیگران صدا وسیما و ضمنا به بانوان ایرانی نسبت میدهد از کجا نشات می گیرد؟ صورت مسئله را یکبار بازسازی کنیم تا به پاسخ برسیم: جمهوری اسلامی یکنوع پوشش و آرایش خاص (چهره بی آرایش، چادر سیاه و گشاد، مانتوی بلند، ناخنهای کوتاه و …) را ارزشگذاری کرده و هر کجا که قدرتش را دارد (دانشگاهها، مراکز تجمع شهری و … ) آن را تحمیل می کند، از سوی دیگر در فضاهایی که به دلایل گوناگون، خارج از دایره کنترلی ج.ا قرار می گیرد، شاهد پوشش و آرایشی متفاوت با آنچه که ج.ا مقبول می دارد هستیم، و این نوع پوشش، به طور تقریبا گسترده ای از یک الگوی خاص پیروی می کنند. چرا؟
مسئله نخستین، پاسخی نسبتا روشن و ساده ای دارد، این کاملا طبیعی است که تحمیل حجاب سفت و سخت اسلامی در دنیای امروزین با مقاومت روبرو گردد. همسانی مورد پسند نظام ج.ا ابدا در میان مردمان رنگارنگ امروز که فعالیتهای بسیار متنوعی دارند قابل اجرا نیست. از دیگر سو، این نیز طبیعی است که فشار همسان ساز اسلامی، عکس العملی همسان را در پی داشته باشد، چه، رفتار انسان فرآورده محیط است. حال این نیروی عکس العملی، از یک سری الگوها و روندهایی پیروی خواهد کرد که می شود نام آن را «مدل موفق» نهاد.
«مدل موفق»؛ این کلید واژه ای است که ما را از منطق یک رفتار همسان آگاه می سازد. سوال را بار دیگر از نو میسازیم: چرا مدل موفقِ مورد پذیرش در میان پوشش بانوان ایرانی، از مدلی که در ذهن انسان ارزشی «هالیوودی و غربی» نام می گیرد تقلید می کند؟
بدیهی است که این مدل، می توانست چیزی باشد جز اینی که هست، می توانست در عین غیر غربی بودن، غیر اسلامی نیز باشد؛ می توانست مدلی امروزین، برخاسته از فرهنگ بومی ایرانزمین، یا حتی تقلیدی باشد از گونه گونی الگوهای جهان امروز. اما چرا اینسان قاهرانه، چیزی است در تقابل مطلق با الگوی مورد پسند ج.ا؟ برای پاسخ به این سوال باید به سراغ منطقی که طبق آن «مدل موفق» گزینش می شود رفت.
الگوی مقبول نظام جمهوری اسلامی، یعنی همان که به جامعه تحمیل می کند؛ نشات گرفته از چندین مشخصه است که می توان آنها را در مجموعه ای یکپارچه، با خصوصیاتی چون «اسلام گرایی» «عربی گرایی»، «ضدیت با غرب» و مواردی از این دست شناسایی نمود. حکومت بنابر ذات اقتدارگرای خود تلاش می کند که از تمام اجزای تشکیل دهنده جامعه، استفاده ابزاری کرده و هر چیز را تا حد امکان به خدمت ایدئولوژی خود درآورد. در این منطق، پوشش تن انسان و آرایش صورت وی، بازتاب موضع آن شخص در قبال اقتدار حاکم بر جامعه خواهد بود. از این روست که هرچه از «چادر»، «ریش و چفیه»، «صورت بی آب و رنگ»، «آستین بلند و پیراهن روی شلوار» و … فاصله می گیریم، از نگاه حاکمیت، به همان میزان اقتدار او را به چالش کشیده ایم.
افزایش شدت فشار محیطی از سویه حاکمیت، به پیدایش گرایش های قوی تری در رابطه با منطق تحمیلی می انجامد. از این منظر، فردی که در موقعیت انتخاب نوع پوشش قرار می گیرد، تا حد زیادی خود را در مواجهه با منطق تحمیل شده از طرف حاکمیت میبیند وناچار از طرح اینگونه پرسشها از خود می شود: «اگر چادر یا پیراهن سفید آستین بلند را انتخاب کنم، خود را به تابلویی تبلیغاتی برای حکومت بدل کرده ام؟» و از طرف دیگر: «اگر پوششی انتخاب کنم که از نظر حاکمیت، پوشش مورد پسند دشمن است، موضع دشمنانه ای در قبال اقتدار حکومت پذیرفته ام؟» که البته گزاره اخیر، چیزی نیست جز افتادن در دام همان منطقی که حکومت مطابق با آن رفتار می کند، اما در شرایطی که انسان در دوراهه انتخاب قرار دارد و سایر راهها برای اعلام موضع وی در قبال حکومت، از جمله قلم و بیان بسته است، این هم راهی می شود برای ابراز عقیده.
در یک حاکمیت اقتدارگرا و مستبد، که در فساد و خرد گریزی، انسان ستیزی و خونریزی شهره آفاق است، «مدل موفق» از دل همین منطق خارج خواهد شد: «هر آنچه که بتواند موضع متضاد تری در قبال حکومت منفور را نشان دهد، مقبول تر است، زیرا هویت سازی مطلوب تری در پی دارد»، بله! چه دشمنی دشمن تر از امریکا و نماد هالیوود!؟ این است که بانوی ایرانی در هنگامی که می خواهد خود را تعیین هویت کند، یا ناچار از اعلام موضع خود به دیگری است، تا حد بسیار زیادی تحت تاثیر اینگونه انتخابها قرار دارد: هواپیما از مرز خارج می شود و روسری ها به هوا می پرند، آیا این چیزی است جز اعلام برائت از ج.ا؟ در این منطق طبیعی است هر کس –همچون بازیگران سینما و تلویزیون- که نزدیکی بیشتری به نظام حاکم داشته باشد، برای از دست ندادن مقبولیت مورد نیازش؛ و برای حکومتی، حزب اللهی و … لقب نگرفتن و فحش نخوردن، برای پررنگ کردن مرز خود با حکومتی که در تمام وجوه خود ضد فرهنگی است، میبایست موضع خود را صریح تر، و غلیض تر بیان کند. هرچه چهره حکومت کریه تر، مرز بندی با آن حکومت پررنگ تر. حالا به عکسهای سایت الف نگاه کنید.
خواننده ممکن است بر سراسر این مدعا خط بطلان بکشد و جهت گیری پوشش و آرایش بانوان ایرانی را در اموری چون سلیقه جنس مخالف، هژمونی فرهنگی، مدهای غالب، معیارهای نوین زیبا شناختی و غیره جستجو کند، اما باز هم در مقابل این پرسش قرار دارد که چرا برآیند همه این موارد، به این صورت همگرا، همه را به سمتی رانده که به تقویت این منطق انتخاب در «مدل موفق» بینجامد. پیشتر نیز در مطلبی به رجزخوانی فرهنگی در جامعه پرداخته بودیم که در این نوشته به یک بعد از آن پرداختیم.
نویسنده مطلب سایت الف باید بهتر نگاه کند تا پر خویش بر این داستان ببیند. جماعت مالیخولیایی که ازسیاست و اقتصاد یک کشور گرفته، تا زاویه قرار گیری توالتها و درون شورت انسان و زیر لحاف او را عرصه نبرد «حق» و «باطل» می داند، نباید اینسان ظالم و نفرت انگیز باشد تا دو قطبی موهوم ساخته وی، همه را به جبهه دشمن براند. حکومتی که بتوان با ایستاده ادرار کردن، رابطه جنسی خارج از ازدواج، رقصیدن، آرایش و پوشش، زیبا بودن، … و روی هم رفته «انسان بودن» اقتدارش را به چالش کشید حکومت بر موجودات نامرئی در جهانی مالیخولیایی است. چنین حکومتی پیش از تشکیل شدن محکوم به فناست.
مطلب را به شبکههای اجتماعی بفرستید
دوست داشتن در حال بارگذاری...